محبت الهی در قرآن
یکى از عوامل اصلى و در واقع شرط لازم پدید آمدن محبت، معرفت است. هر موجودى که معرفت بیشترى نسبت به خداوند داشته باشد، محبت بیشتری به او دارد. بیشترین معرفت به خداوند از آنِ خود خداوند است؛ یعنى او به ذات خود معرفت دارد و دیگر موجودات همه از معرفت حقیقت او عاجرند؛ عاکفان کعبه جلالش به تقصیر عبادت معترف که «ما عَبَدْناکَ حَقَّ عِبادَتِکَ »و واصفان حِلیه جمالش به تحیّر منسوب که «ما عَرَفْناکَ حَقَّ مَعْرِفَتِکَ! »
خدا در قرآن مجید در بسیاری از موارد به بندگانش اعلام محبت و عشق کرده است که ده مورد آن اشاره می‌شود:
1. پیروان دین خدا
بگو: اگر خدا را دوست مىدارید، از من پیروى کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد.» بنده مخلص که اخلاص خود را با محبت به خدا عرضه می دارد هیچ هدفی جز این ندارد که خدا هم او را دوست بدارد. کسی که خدا را دوست دارد باید به اندازه طاعت و ادراک و شعورش از دین او پیروی کند و دین نزد خدا اسلام است.
در این آیه اطاعت از پیامبر علت محبت حق به عبد است . هر کس از پیامبر پیروى کند، قطعاً از خدا پیروى کرده است.لازمه ایمان به خدا، پیروى از اولیاى اوست و هر کس در عمل سست است، در حقیقت پایه محبت او سست است. اگر مىخواهید خداوند شما را دوست بدارد، باید از سنت رسول اللّه پیروى کنید. انسان مىتواند به جایى برسد که رضاى او، رضاى خدا و پیروى از او، پیروى از خدا باشد. 2و3. توابین و پاکان
« همانا خداوند آنان را که پیوسته به درگاهش توبه و انابه کنند و نیز پاکیزگان دور از هر آلایش را دوست دارد.»
توابین همان کسانی هستند که از خواب غفلت بیدار شده اند و به سوی پروردگار خویش برمی گردند. و منظور از طهارت طهارتى است که به دستور خداى متعال به دست مى آید ، نه اینکه هرکس که خود را شستشو دهد مورد محبت خدا قرار گیرد . طهارت در اینجا معنى وسیعى دارد که هر گونه پاک‌سازى روحانى از آثار شرک و گناه، و جسمانى از آثار آلودگى به کثیفی ها را شامل مىشود.
4. متوکلین
« هنگامى که تصمیم گرفتى، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد.»
توکل، یکی از منازل دین و مقامی است از مقامات اهل یقین، و یکی از درجات مقربین است. توکل، در شرع مقدس اسلام، عبارت است از اینکه قلب در تمام امور به خدا اعتماد نموده، از غیر او منقطع شود. توکل رمز موفقیت است و کسانی که بر خداوند توکل می کنند دارای صفاتی هستند که این صفات ویژه باعث شده است که مورد محبت و عنایت خاص خداوند قرار گیرند. امیرالمؤمنین علیهالسلام مىفرمایند: «من وثق باللّه اراه السرور ومن توکل علیه کفاه الامور.انسان متوکل از آینده نمىهراسد و خوف فقر و ناتوانى ندارد پس در یارى رساندن به دیگران کوتاهى نمىکند.»
5. وفادار به عهد
« آری هر کس به عهد خود وفا کند و خداترس و پرهیزکار شود خداوند پرهیزکاران را دوست دارد .»
در نزد انسان متقى تنها و تنها خدا بزرگ است. و غیر او همه حقیر و ناچیزند.در دنیا پرهیزگاری را پیشه خود ساخته و تقوی الهی را رعایت کرده . هرگز عمل خویش را بزرگ نمىپندارد و بدان راضى نمىگردد. و انسان پرهیزگار از جمله کسانی است که خداوند آنها را دوست دارد و مورد محبت و مودت خداوند متعال قرار گرفته اند.
6. محسنین
« آنان که در وسعت و تنگدستى انفاق مى کنند و خشم و غضب فرو مى خورند واز بدى مردم درمى گذرند چنین مردمى نیکوکارند و خدا دوستدار نیکوکاران است.»
محسنین همان انسانهای برجسته ای که فقط و فقط محبت به خدای تعالی دارند و با حفظ تقوای خویش و رعایت حدود الهی خود را به خدای تعالی نزدیک کرده و چون همه موجودات و غیره را مخلوقات محبوب می دانند به آنها احسان می کنند و می دانند که هر عمل نیکی زمانی در نزد خدا داراى منزلت است که براى رضاى او انجام شده باشد.
7. مقسطین
« اگر حکم کردى بین آنان به عدل حکم کن ، به حق خداوند آنان که به عدالت حکم مى کنند دوست دارد.»
مقسطین آنهایی هستند که با دقت و تلاش زیاد خود را مطابق با صراط مستقیم قرار داده و سعی می‌کنند ذره ای تخطی از آن نداشته باشند.مقسطین و دادگران از چهره های محبوب روز قیامتند . قسط در قرآن مجید به معنای عدالت در امور اقتصادی ، اجتماعی ، انفرادی و خانوادگی به کار رفته است و انفاق به محرومان و گذشت از خطاى مردم، از مصادیق احسان و نیکوکارى است. و منظور از قسط رعایت عدالت در همه امور است .
8. صابرین
« و چه پیامبرانى که مردان الهى در رکابشان مقاتله کردند ، پس از آنچه که در راه خدا به آنان رسید سستى ننمودند ، و ضعیف نشدند و از مبارزه در راه حق باز نایستادند و خداوند عاشق صابران است. »
صابرین انسانهایی هستند که بعد از بازگشت به سوی خدا در راه رسیدن به محبوب استقامت کرده و همه نوع مشقات را تحمل می کنند.آنچه به انسان روحیه مىدهد و تحمل مشکلات را آسان مىکند، در راه خدا بودن است. فشارها، مردان خدا را وادار به تسلیم نمىکندو انجام وظیفه و پایدارى بر حق مهمترین چیز برای آنان است.
9. مجاهدین
« خداوند کسانى را دوست مىدارد که در راه او پیکار مىکنند گویى بنایى آهنیناند.»
این فداکاری و از جان گذشتگی در راه خدا و دین ، نهایت رستگاری انسان مؤمن است. کسی می‌تواند به این جایگاه برسد ، که رشته های علایق جسمانی و حیات مادی را گسسته باشد و عشق به حیات برتر ، او را مشتاق شهادت سازد . گذشتن از این موانع و رسیدن به آن وارستگی و رهایی از تعلقات ، ایمانی بالا می‌طلبد و به همین جهت است که شهادت ، نزدیکترین طریق و راه میان بر برای رسیدن به خدا و بهشت است.
10.شیعیان و یاوران اهل بیت
« اى کسانى که ایمان آوردهاید! هر کس از شما، از آیین خود بازگردد، (به خدا زیانى نمىرساند خداوند جمعیّتى را مىآورد که آنها را دوست دارد و آنان (نیز) او را دوست دارند.» امام باقر علیه السلام درباره «یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ» فرمود: مراد على علیه السلام و شیعیان اویند. و در روایات دیگرى مىخوانیم این آیه درباره یاران حضرت مهدى (عج) نازل شده است که با تمام قدرت در برابر آنها که از آئین حق و عدالت مرتد شدهاند مىایستند و جهان را پر از ایمان و عدل و داد مىکنند.
از ماجراى درد عشق، حکایت خطاست و از محنت محبّت اظهار شکایت نارواست. بر هرکه پرتوى از عشق تافت سعادت دنیا و آخرت یافت. »